دوبله در ایران، نه‌فقط یک حرفه یا مهارت فنی، بلکه بخشی از خاطره‌ی جمعی نسل‌هاست؛ صدایی که با آن بزرگ شده‌ایم، فیلم‌ها را به زبان خودمان فهمیده‌ایم و قهرمانان دنیای تصویر را با کلماتی آشنا دوست داشته‌ایم.
ریحانه اسکندری: از سال‌های دور و درخشان که گویندگان پیشکسوت، با صداهایی ماندگار و بی‌بدیل، دوبله را به یکی از شاخص‌ترین جلوه‌های هنری کشور بدل کردند، تا امروز که صنعت دوبله با چالش‌های متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند، مسیر پرفرازونشیبی طی شده است.
با تغییرات ساختاری در تولید آثار، گسترش رسانه‌های خانگی، ظهور پلتفرم‌های آنلاین، محدودیت‌های بودجه، نبود حمایت ساختاری و حالا با ورود فناوری‌های نوینی مانند هوش مصنوعی، دوبله در ایران در بزنگاهی تاریخی قرار گرفته است. از سویی صدای دوبله فارسی هنوز در منطقه زبان‌فارسی‌زبان پرطنین و محبوب است و از سوی دیگر خطر بی‌هویتی، افت کیفیت، و حذف تدریجی این حرفه در سایه بی‌توجهی یا سوءاستفاده‌ها، تهدیدی جدی تلقی می‌شود.
دوبلورها هم حافظان میراث صوتی یک ملت‌اند، هم ناظرانی دقیق بر تحولات این صنعت. محمد تنهایی، دوبلور و گوینده، در گفت‌وگوی پیش‌رو با نگاهی صریح و واقع‌بینانه از دغدغه‌های حرفه‌ای خود می‌گوید، از شرایط فعلی دوبله و تأثیر کرونا بر فضای کار جمعی، تا مسأله تغییر متن در انیمیشن‌ها، ورود هوش مصنوعی، و پیشنهادهایی جدی برای بازسازی ساختار دوبله و بازگرداندن اعتبار ازدست‌رفته‌اش.
محمد تنهایی درباره وضعیت فعلی دوبله در ایران، چالش‌های پیش رو و آینده این هنر، نکاتی مهم را مطرح کرد و درباره وضعیت بودجه و رسیدگی به دوبله در حال حاضر گفت: «این صنف یک صنف جا مانده از بازار است، یعنی قیمت‌هایی که درموردشان صحبت می‌شود اصلا برای سال ۱۴۰۴ نیست، مربوط به سال‌های قبل است و متاسفانه شرایط طوری که باید نیست.»
او در ادامه با اشاره به این نکته که در گذشته و در شکل سنتی دوبله کارها جمعی پیش برده می‌شد اما امروز تغییراتی رخ داده است افزود: «از ابتدای پیدایش دوبله کار به این صورت بود که همکاران صبح اول وقت می‌آمدند، فیلم پخش می‌شد و صحنه به صحنه و بخش بخش کار پیش می رفت. دوبله در گذشته به‌صورت کاملاً جمعی انجام می‌شد. بعضی پروژه‌ها یک‌روزه تمام می‌شدند و برخی دو یا سه‌روزه.»
او در این باره افزود: «اما بعد از همه‌گیری کرونا و نبود امکان حضور جمعی در استودیوها، کار به شکل این‌کاسترو شروع شد. یعنی گوینده‌ها به‌صورت انفرادی به استودیو می‌آمدند، دیالوگ‌های خود را ضبط می‌کردند و در مرحله تدوین، صداها کنار هم چیده می‌شد. در حال حاضر نیز برخی پروژه‌ها به‌صورت گروهی کار می‌شوند، اما عمده کارها هنوز این‌کاسترو هستند.»
او با اشاره به این نکته که کیفیت کارها بسته به مدیریت دوبلاژ است اضافه کرد: «بعضی مدیران حتی در این‌کاسترو هم می‌توانند کار را با همان کیفیت تولید بکنند، چون وقت می‌گذارند فیلم را می‌بیندد، به قصه و فضای فیلم اشراف دارند و می‌توانند کیفیت را حفظ کنند، بعضی‌ها هم نه. با شرایط فعلی مالی، دیگر امکان ندارد گوینده‌ای تمام روز در استودیو بماند و بخواهد این رقم‌ها را دریافت کند. بعضاً صحبت از بازگشت به شیوه‌های گذشته هم می‌شود، اما به‌صرفه نیست و امکان‌پذیر نیست.»
محمد تنهایی